Program na rzecz Romów i Romni rumuńskich – mieszkańców i mieszkanek Wrocławia
Od 1994 Wrocław jest celem migracji ekonomicznej Romów i Romni rumuńskich. Dyskusja wokół społeczności oraz kwestii odpowiedzialności socjalnej za tę grupę toczyła się z różną dynamiką od wielu lat. Przybrała na sile od 2012 roku, kiedy rozpoczął się swoisty spór o kompetencje pomiędzy właścicielem posesji przy ul. Kamieńskiego, gdzie mieściło się koczowisko, czyli Gminą Wrocław, a Urzędem Wojewódzkim reprezentującym władze centralne RP. Przełomowym momentem była decyzja Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 2016 roku o nałożeniu kary finansowej (połączonej z nakazem rozbiórki niespełniających norm budowlanych nieruchomości) na Gminę Wrocław, która została uznana za inwestora prowizorycznych zabudowań. Ten fakt połączony z refleksją, iż uiszczenie kar nie zmieni stanu rzeczy doprowadził do powstania Programu na rzecz Romów i Romni rumuńskich. Fundacja Dom Pokoju została jego liderem i koordynuje współpracę między instytucjami, organizacjami pozarządowymi, szkołami i zarządza mieszkaniami treningowymi, w których mieszkają rodziny wyprowadzone z koczowiska. Praca ze społecznością rozpoczęła się w 2017 roku, a ostatnia rodzina opuściła koczowisko w kwietniu 2018 r. W sumie 31 rodzin przeniosło się do mieszkań treningowych prowadzonych przez Fundację.
Obecnie Program obejmuje:
– prowadzenie przez Fundację Dom Pokoju mieszkań treningowych
– elastyczne, zindywidualizowanego wsparcie asystenckiego połączone z dostępem do pomocy prawnej i finansowej i istniejących w systemie pomocy społecznej i reintegracji zawodowej narzędzi wsparcia,
– działania na rzecz integracji i budowania pozytywnego wizerunku Romów rumuńskich w wymiarze sąsiedzkim, lokalnym i ogólnomiejskim z mieszkańcami Wrocławia;
– zbieranie doświadczeń, dobrych praktyk, budowanie sojuszy z partnerami, upowszechnianie Programu
W trakcie pobytu w mieszkaniu treningowym rodzina pracuje z osobą asystującą rodzinie. Praca asystencka opiera się na 8 filarach
- Dokumenty (wsparcie w kompletowaniu dokumentów)
- MOPS (uzyskanie należnych świadczeń i wsparcia pomocy społecznej)
- Zdrowie (ubezpieczenia, POZ, lekarze specjaliści)
- Edukacja
- Aktywizacja zawodowa
- Mieszkanie
- Integracja społeczna
- Gospodarowanie budżetem rodziny
Metoda housing first
Mieszkania wynajmowane są na rynku komercyjnym, od prywatnych właścicieli, którzy niejednokrotnie stają się sprzymierzeńcami działań prowadzonych przez Fundację. Prowadząc mieszkania treningowe dla rodzin pracujemy metodą housing first.
Housing first czyli “najpierw mieszkanie” – rodziny zamieszkujące koczowisko zostały przeniesione do w pełni wyposażonych mieszkań i domów. Bez “przystanków” w postaci ośrodków i długiego przygotowania otrzymują swoje cztery kąty. Tak szeroko zakrojona akcja nie byłaby możliwa bez mechanizmu wsparcia ze strony Gminy Wrocław. Umożliwiał ją również fakt korzystania przez rodziny ze świadczeń socjalnych i 500+, co stanowiło bazę utrzymania się w warunkach innych niż na koczowisku oraz podstawę do pracy nad aktywizacją zawodową. Rodziny w mieszkaniach zostały objęte kompleksowym wsparciem asystenckim, wspierającym rozwijanie kompetencji społecznych i zawodowych, a te, które docelowo postanowiły osiąść we Wrocławiu, oczekują na lokale socjalne, na równi z innymi mieszkańcami miasta.
Głównym celem projektu była likwidacja koczowiska, z uwzględnieniem potrzeb społeczności na nim mieszkającej. Poprzedził ją rok pracy przygotowawczej, który obejmował: budowanie zaufania społeczności do Fundacji i jej pracowników oraz przekonanie osób mieszkających na koczowisku, że muszą to miejsce opuścić. Nie było to łatwe ze względu na wcześniejsze działania Gminy Wrocław (próby eksmisji) i organizacji pozarządowych oraz aktywistów (obrona społeczności i upominanie się o jej prawa), które utrzymywało koczowiskowe status quo. Społeczność była przyzwyczajona do tego, że okresowo pojawiały się komunikaty o zmianie i zawsze pojawiały się osoby, które tę zmianę uniemożliwiały. Tym razem, ze względów formalno – prawnych, jak i mocno już zaognionej sytuacji w środowisku lokalnym (koczowisko leżało w bezpośredniej bliskości dużego osiedla mieszkaniowego) oraz ogólnej radykalizacji nastrojów społecznych w kraju, kwestia godnego życia mieszkańców koczowiska dojrzała do rozwiązania. Najważniejszym czynnikiem, który zadecydował o przeniesieniu rodzin były fatalne warunki bytowe na koczowisku (brak bieżącej wody, toalet, prądu). Baraki były często budowane ze znalezionych na wysypiskach części budulca (drzwi, dykta, blacha itp). W takich warunkach mieszkały też osoby starsze i małe dzieci.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że program, już w samym tytule, jest skierowany do ”Romów i Romni rumuńskich – mieszkańców i mieszkanek Wrocławia”. Tak też traktowano społeczność – nie jako przybyszy, osoby, które można eksmitować, przenieść, ale jak mieszkańców miasta, których należy wesprzeć.
Kontrakt
Aby uczestniczyć w projekcie rodziny zawierają z Fundacją kontrakt, który chroni ich prawa do mieszkania i uczestnictwa w programie, ale również określa obowiązki. Integralną częścią kontraktu jest karta pracy rodziny, zawierająca harmonogram wspólnych działań opierających się na 8 filarach asystentury. Kontrakt obejmuje także przestrzeganie zasad pożycia społecznego, obowiązek edukacyjny, płatności za mieszkanie, zakaz wykorzystywania dzieci do żebrania, udział w działaniach integracyjnych i aktywizacyjnych.
Ze względu na dość wysoki poziom nieufności społecznej, nie wszyscy właściciele byli gotowi na wynajęcie mieszkania dla Romów i Romni, co przekłada się to na ich dostępność. .Mieszkania dobierane są w taki sposób by zaspokoić ich potrzeby rodzin (ilość pokoi, umeblowanie, sprzęt AGD). Wprowadzone zostały opłaty dla rodzin za mieszkania, na poziomie 350 złotych za pokój, co stanowi mniej więcej 40% cen rynkowych i jest zbliżone do stawek za mieszkania socjalne oferowane przez Gminę Wrocław. Rodziny są w stanie pokrywać taki koszt, m.in. dzięki korzystaniu ze świadczenia wychowawczego tzw. 500+. Ponadto w większości rodzin jest przynajmniej jedna osoba, która jest w stanie wykonywać pracę zarobkową. W Programie część rodzin dostrzegło szansę realnej poprawy swej sytuacji i z niej skorzystały. W efekcie doszło do znaczących zmian w ich życiu, funkcjonowania społecznego na równi z innymi mieszkańcami Wrocławia. Byli również tacy, którzy zdecydowali się na wyjazd z Wrocławia lub na podjęcie próby samodzielnego wynajmu i zamieszkania na terenie miasta. Z tą częścią społeczności wciąż utrzymujemy kontakt i relacje towarzyskie, ale nie korzystają oni ze wsparcia asystenckiego.
Ścieżki integracji wykorzystywane w Programie:
- Edukacja i współpraca z placówkami edukacyjnymi [szkoły rejonowe, rejonowe przedszkola i punkty przedszkolne, Centrum Kształcenia Ustawicznego w przypadku nastolatków]. Działania edukacyjne obejmują także lekcje edukacyjne w terenie (muzea), dodatkowe wsparcie (np. lekcje języka polskiego rozwijające kompetencje komunikacyjne) oraz wolontariat uczniowski i uczestnictwo w uroczystościach szkolnych.
Ważnym aspektem jest także kontakt rodziców z rodzicami innych uczniów, nauczycielami oraz nauka odpowiedzialności za edukację dziecka. - Budowanie społeczności wokół mieszkań treningowych polega na wypracowaniu budowanie relacji z sąsiadami i wzajemnym wsparciu sąsiedzkim.
- Nawiązywanie relacji z rówieśnikami oraz relacji z rodzicami innych dzieci przebywających na placach zabaw.
- Korzystanie przez dzieci ze świetlic środowiskowych, co umożliwia kontakt z rówieśnikami, uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych i zawodach sportowych.
- Program wolontariatu, który umożliwia budowanie relacji z wolontariuszami (zarówno dzieci jak i dorośli), odwiedziny wolontariuszy w mieszkaniach treningowych i pomoc w trudnościach edukacyjnych.
- Budowanie relacji w miejscach wykonywania pracy zarobkowej (czasowej lub stałej).
- Integracja w codziennych sytuacjach i spotkania z sąsiadami w takich miejscach jak sklepy, przychodnie, czy place zabaw.
Zależy nam przede wszystkim na wyeliminowaniu barier stale utrzymujących tę społeczność w tzw. wykluczeniu społecznym – braku dostępu do edukacji, opieki medycznej, środków do życia/dostępu do zatrudnienia, braku podstawowych dokumentów rejestracyjnych, izolacji od pozostałej części społeczności lokalnej, zaniedbań w zakresie obowiązków prawnych, nieznajomości języka polskiego, trudności lub braku umiejętności czytania i pisania, deficytu zdrowych nawyków żywieniowych i samodzielności w utrzymaniu lokalu mieszkalnego.
W oczekiwaniu na mieszkania socjalne, rodziny podejmują pracę zarobkową i uczą się samodzielnie planować swoją przyszłość. Program na rzecz Romów i Romni rumuńskich – mieszkańców i mieszkanek Wrocławia traktujemy jako pilotażową innowację społeczną, jaką jest zrównoważone wychodzenie z bezdomności wykluczonych społecznie imigrantów ekonomicznych, nie zaś konwencjonalnie rozumianą pomoc osobom bezdomnym.
Chcesz dowiedzieć się więcej na temat innowacji społecznych:
napisz: d.whitten@dompokoju.org / zadzwoń: 730 932 523
